आत्मपरीक्षण - कॊंग्रेसी स्टाईलचे

आधीचा भाग इथे वाचा

हायवेवरून आत शिरणा-या रस्त्यामुळे झालेल्या चौकात कोप-यात गांधींजींचा पुतळा अनुयायांच्या प्रतीक्षेत काठी टेकत उभा होता. सर्वत्र दाट कळोख असूनही रातकिड्यांचा किर्रर्र आवाजही नव्हता. महात्म्याच्या प्रभावाने त्यांचेही मौनव्रत चालू असावे. पुतळ्याखालच्या अंधूक प्रकाशात मध्यरात्री कॊंग्रेसी बगळे जमले होते. नुकत्याच झालेल्या निवडणुकीत आपला उमेदवार पडल्याने तिथे आत्मपरीक्षण केले जाणार होते.

"बबन्या, किती वाजलं रं ?
चपटी संपवण्याच्या बेतात असणारा बबन्या घड्याळात बघत म्हणाला " दहा दहा "
"डोस्कं फिरलं का रं ? तुक्याचा बार अकराला बंद झाला अन नंतर मंजुळाबाईंची बैठक एकला संपली न्हवं ?"
" आयला ह्या बबन्याच्या ! ह्यानीच आपल्या घड्याळात दहा दहा वाजवून दुस-याच्या घड्याळाला चावी भरली. याच्या तर xx ला XX लावाय पायजे"

इतक्यात लांबवर एक पांढरी स्कॊर्पियो थांबली. रात्रीच्या अंधारात रेबॆनचा गॊगल, हातात सोन्याचं कडं आणि शिनीयॊरिटीप्रमाणे सर्वात शुभ्र आणि स्वच्छ कपड्यात तात्यासाहेब पुतळ्याजवळ डेरेदाखल झाले.
" तात्यासाहेब... या या. सगळ्यात पहिल या भXXच्या XXत XX सारा "
गॊगल खिशात टाकत तारवटलेल्या डोळ्यांनी सर्वांकडे पहात तात्यासाहेबांनी आपला हात वर केला. खरं म्हणजे त्यांना काहीच न सुचल्याने त्यांनी हात वर केला होता. पण त्याबरहुकूम वर माना करणारे बगळे चांगलेच वरमले. वर त्यांना महात्मा दिसला आणि त्यांनी तात्यासाहेबांच्या प्रसंगावधानाला दाद दिली.

" इज्या भोXXच्या , पुतळ्याखाली बसून शिव्या देतुस व्हय रं रांडीच्या ?"

" ए बबन्या माजावर आलास का?"

तात्यासाहेबांनी पुन्हा दुसरा हात वर केला. पुतळ्याच्या खाली चालू असणा-या एकमेव पण आता पिवळी पुटं चढल्याने शोभिवंत वाटणा-या एकमेव दिव्याच्या प्रकाशात पुतळ्याखाली दोन्ही हात वर केलेले तात्यासाहेब एखाद्या वाट चुकलेल्या वाटसरूला पार्श्वभाग ढिल्ला होण्यास समर्थ भासत होते.

" बंधू आणि भगिनींनो,

आज आपण या ठिकाणी का जमलो आहोत ? " ओठ बंद करून आचमन केल्यासारखी तोंडाची हालचाल करत त्यांनी एक पॊझ घेतला.
" आपण हितं जमण्याच कारण म्हंजी आपला उमेदवार पडला. त्यो पडल्यानं श्रेष्ठी लई नाराज झाल्यालं हाय. तर आपला उमेदवार का पडला ह्याचं आत्मपरीक्षण करा असा आदेश मीळाल्यानं आपण हिथं जमल्यालो हाय. "
सर्वांनी समजले या अर्थाने माना डोलावल्या..

" आत्मपरीक्षण करून आपल्याला डिट्टेल रिपोर्ट वर पा ठ वा य चा हा य.." शेवटची अक्षरं जुळवत असतानाच बगळे पुन्हा वर पहायला लागले. वर महात्मा चपटीच्या भपका-याने अंग चोरून पुतळा झालेत असा उगीचच बबन्याला भास झाला.

तात्यासाहेब बोलत असतानाच ट्टॊक असा बूच उघडण्याचा चिरपरिचित आवाज सर्वांच्या तीक्ष्ण कानाने टिपला. आपले बोलणे थांबवून तात्यांनी आवाजाच्या दिशेने पाहीले. एका डोळ्यांत फूल पडलेल्या, चेह-यावर देवीचे व्रण असलेल्या आणि सहसा डोक्याला काम नसणा-या विशालकाय जगन्याच्या हातात शॆंपेनेची बाटली होती.

" च्यामारी ! शिनीयरला चपटी आन या भोXXच्याला शॆंपेन ?"

प्रोटोकॊलच्या प्रश्नावरून तात्यांच्या जीभेवर आता सरस्वती नाचू लागली होती. पुतळ्याने कानावर हात ठेवल्याचे दॄश्य बबन्याने पाहीले.

जगन्याने बाटली हलवताच आतून शॆंपेन फसफसत वर आली. विजारीच्या खिशातून आणलेल्या स्टीलच्या ग्लासात ओततांना तो शांतपणे म्हणाला..

" कारखान्याच्या मिटींगला गेलतु. दादासाहेबांनी प्रेमानं दिलीया.. न इच्चारता !!" न इच्चारतावर जगन्याने उगाच जोर दिलाय असे तात्यांना वाटले. त्यातच कारखान्याचे नाव काढल्याने नुकत्याच झालेल्या चेअरमनपदाच्या निवडणुकीत झालेल्या पराभवाची खपली निघून त्यांचा चेहरा मोसंबी नारंगीसारखा झाला. त्याच तिरीमिरीत त्यांनी जगन्याच्या एक कानाखाली ठेवून दिली.

" तुझ्या XX च्या ....! XXXXX अस्तनीत निखारं व्हतं अन आम्ही म्हणतुय काय जळतंया ..!"

" तात्यासाहेब. त्वांड आवरा. च्यायला हितकी वर्स सतरंज्या हाथरल्या पण चपटीच्या वर दानत नाय झाली कधी तुमची.. आमच्यावानी निष्ठावान कार्यकर्तं ह्यो अपमान सहन नाय करनार..!" बबन्या हात झटकत म्हणाला.

" अस्स ! बुडाला लई मिरच्या लागल्या जणू ? काय रं काय करशील रं माXXXX ?"

इतका वेळ राखलेला संयम शेवटच्या ओवीने सुटल्याने जगन्याने तात्यासाहेबांना ढुशी मारून पाडले. तो तात्यांच्या छातीवर बसून ठोसे मारू लागल्याचे पाहून बबन्या तिरीमिरीत त्याच्या दिशेने धावला. पण आपन उंच कधी उडालो आणि सावरत उठणा-या इज्याच्या अंगावर कधी आदळलो हे जसे त्याला समजले नाही तसेच इज्यालाही कळाले नाही.

तारवटलेल्या पण आता श्वास घुसमटल्याने विस्फारलेल्या डोळ्यांनी जगन्याकडे बघत तात्या काहीतरी ओरडायच्या बेतात होते मात्र , त्याच वेळी एक मर्मभेदी ठोसा बसल्याने त्यांच्या तोंडातून बेडकासारखा विचित्र आवाज बाहेर पडला आणि उजवा हात वर करतानाच ते सुरापानासाठी आकाशस्थ झालेही !

तात्यांना हात वर करून निश्चल अवस्थेत पडलेले पाहताच जगन्याची खाडकन उतरली. सगळेच इतस्तत: विस्कळीतरित्या पडल्याचे पाहून त्याने तिथून धूम ठोकली.

सकाळच्याला पुतळ्याभोवती गर्दी जमा झाली होती. पुतळ्याच्या दिशेने बोट दाखवत विनोदी चेहरा केलेल्या तात्यासाहेबांकडे पहात प्रत्येकजण हसू दाबत हळहळत होता . इतक्यात जगन्याबरोबर दादासाहेब तिथं पोहोचले. पक्षाचा पराभव सहन न झाल्याने तात्यांनी रात्रभर आमरण उपोषण करून आपला देह पुतळ्याच्या चरणी ठेवला असे काहीसे ते बोलले.

भाषण संपल्यावर महात्मा गांधी कि जय, तात्यासो अमर रहे वगैरे घॊषणांनी परिसर दुमदुमला.

चौथ-याच्या मागच्या बाजूला पडलेल्या चपट्यांच्या साक्षीने आत्मपरीक्षण करण्यांत पुतळा मात्र मग्न झाला होता...

( जितका जुना पक्ष तितके मोठे आत्मपरीक्षण )

Kiran Chavan

आधीचा भाग इथे वाचा ..


आत्मपरीक्षण - एका दलित नेत्याचे

जयभीम,

आमचे आत्मपरीक्षण जे आम्ही करत आहोत ते आम्ही आमच्या साहेबांबरोबरच मिळून करणार होतो ( तॉ वर जोर देऊन गाणे म्हटल्यासारखा सूर ). आत्मपरी़क्षणासाठी आम्ही पंढरपूर हे तीर्थक्षेत्र सोयीचे ठिकाण म्हणून निवडले होते. पण साहेबांनी आमच्या त्या जागेवर खुंटी मारून आमचा तंबू शिर्डीत ठोकला. तुम्ही पुढे व्हा मी आलोच असे सांगून साहेअ जे गेले ते हातावरच्या घडयाळाला चावी भरूनही पुन्हा आलेच नाहीत. दहा वाजून दहा मिनिटांचा मुहूर्त आम्हाला अपशकुनी ठरल्याने आम्ही ते घड्याळच काढून फेकून दिले.

आत्मपरीक्षणास आमचा कधीच नकार नव्हता. हाय काय अन नाय काय ? पुण्याच्या शिवाजी स्तेडियममधे माझी आणि अकोलकरांची कुस्ती मलावा. आम्ही अंगाला लाल रंगाची माती लावून तयारच आहोत, पण ज्याच्या संघटनेच्या नावातच संघ आहे तो पहिलवान आत्मपरीक्षणास तयारच होत नाही. नाही आम्ही त्यांना अस्मान दाखवले तर पुन्हा आत्मपरीक्षण करणार नाही !

आम्ही आत्मपरीक्षणासाठी जत्रा हरवली. सामूहिकरित्या आत्मपरीक्षण करावे असे ठरले. सगळे आले हो. मोठ्ठी सभा झाली मुंबईत. विदर्भातले एक गायक (ज्यु) आणि आम्ही स्वतः, यांनी विचारपीठावरच एकमेकांचे यथेच्छ आत्मपरीक्षण केले. त्याचा राग येऊन गायक मॅडमच्या हातात हात घालून नांदेडला गेले. जाईनात का गेले तर.. पण आमचा गेम कसा झाला हे आता सांगणार आहे.. बारामतीचे बेभरवशाचे जे घड्याळ आम्ही फेकून दिले होते ते त्या अकोल्याच्या भगोड्या पैलवानाने दुरूस्त करून स्वतःच्या हातात बांधले..

समाजाच्या हितासाठी जे घड्याळ आम्ही फेकून दिले होते ते पुन्हा शोधून आणून चालू करून देणा-या या प्रवॄत्तींचे जाहीर आत्मपरीक्षण आपण सर्वांनी करावे... अशी आमची नम्र विनंती आहे...



( आत्मपरीक्षण संपले. फुलाफुलांचा नवा शर्ट चढवण्यासाठी नेते निघून जातात )

पुढच्या भागात

आत्मपरीक्षण - काँग्रेसी स्टाईलचे

आत्मपरीक्षण - एक गुप्त अहवाल

आमचे एफबीआयचे खाते भलतेच नाणावलेले आहे. ऑर्कूटवरचे फेक प्रोफाईल पकडणा-या पथकाचा मी प्रमुख होतो. सध्या माझी बदली गुप्तवार्ता विभागात झालेली आहे. ग्लोबलायझेशन मुळे आमच्यावर कामाचा ताण वाढलाय. भारत नामक देशांत सीबीआय नावाची एक तपासयंत्रणा आहे. ही यंत्रणा पुरावे नष्ट करण्याचे काम करते. गुन्हेगाराला वाचवण्यासाठी ही यंत्रणा जगामधे अव्वल मानली जाते. आमचे काम मात्र त्याला पकडणे हेच झालेय...!!

भारतात राजकीय, सामाजिक प्रवाह, अंतर्प्रवाह आणि सुप्तप्रवाह नेहमीच वेगवेगळ्या डोंगरउतारावरून वाहत असतात. या प्रवाहांनी त्सुनामी आणू नये म्हणून तेथील दक्ष असते. सध्या आम्हाला अशाच क्षेत्रातील गुप्तवार्ता काढण्याचे काम सोपवलेले आहे. तपासादरम्यान आम्हाला असे आढळून आले कि या राजकिय आणि सामाजिक उतारांवरती आत्मचिंतन नावाची एक भयंकर उलथापालथ चालू आहे.

आमच्या पर्तिनिधीच्या अहवालातील काही भाग आम्ही इथे फोडत आहोत.. ( आदेशावरून !!)

पुढे वाचा